اِسپَند واثرات آن بر روده

نام علمی:(Peganum harmala L)

نام های دیگر: اسپند – حَرمَل – حُرمَل – سداب وحشی – سداب مزروع – فیجن – سپند ـ اسپند دانه فارسی: اسفند عربی: حَرمَل(حُرمَل) فرانسهHarmale :

گیاهی است علفی، پایا، سبز و فاقد کرک. گیاهی از تیره نیتراریاسه (Nitrariaceae) است. از خانواده  Zygophyllaceae و در بعضی منابع آن رادر خانواده Rutaceae قرار می‌دهند.

اسپند گیاهی است دارای ارتفاعی بطول حدوداً ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر است. ظاهر آن بوته مانند ارتفاع آن کم و ظاهرا شبیه سداب است. دارای برگ‌های سبز با تقسیمات باریک و دراز و نامنظم است. گل‌های آن درشت و دارای کاسبرگ نازک و گلبرگ بزرگ برنگ سفید مایل به سبز، میوه آن پوشینه و حاوی دانه‌های متعدد برنگ سیاه است.  

قسمتهای مورد استفاده: دانه، برگ و ریشه، که البته بیشتر دانه مورد استفاده دارد.

برگ: در پنک دارای تقسیمات چند بخشی، خطی، نیزه‌ای. گل: سفید ، انتهایی، متقابل با برگ ـ کاسه پایا، با 5 تقسیم، گلبرگ‌ها دراز و پهن ـ بیضی، کمی بلندتر از کاسبرگ‌ها. میوه: کپسول، کروی، در دو انتها فشرده.  

اثرات دارویی و طرز استعمال:

1.اثر خواب آور : از دانه های گیاه اسپند که به شکل خوراکی مصرف می شود می توان به عنوان داروی خواب آور استفاده نمود.

2 .ضد کرم : دانه های اسپند را برای از بین بردن کرم های انگلی روده مستقیماً می توان خورد .

3 .ضد عفونی کننده : از قدیم الایام به طور سنتی از دود دانه های اسپند برای درمان ماندن از بلایای طبیعی استفاده می شده است ولی بعداً مشخص شد که این دوده از بین برنده میکروب های بیماری زا است.

از دیدگاه حکمای طب سنتی ایران: ضد انگل و خواب آور است، مدر حیض(خون عادت ماهانه) می باشد، لطیف و جالی سینه و شش از رطوبت لزج است، سستی کمر که از شهوت رانی زیاد باشد را درمان می کند، از احتلام (انزال منی) شبانه جلوگیری می نماید، مخدر است، به عنوان تب بر و برای درد معده تجویز می‌شود، انواع کرم نواری روده را از بین می‌برد، بادهای روده را تحلیل می‌برد، ترشح شیر را افزایش می دهد، مدر است، مسهل سودا و بلغم غلیظ می‌باشد بدن را گرم می کند، برای استسفا و یرقان مفید است . آشامیدن آن جهت درمان صرع و فالج و جنون و سینان و سایر امراض بارد دماغی مفید است.

  سایر موارد استفاده از اسنفد در طب سنتی:

1 .اگر کسی که مبتلا به سیاتیک است پانزده شب، هر شب 5 تا 7 گرم از آن را بکوبد و بخورد سیاتیک را شفا می دهد.

  2 .اسفند را با تخم کتان مساوی بکوبید و با عسل مخلوط کنید و هر بار کمی بخورید برای تنگی نفس بسیار مفید است.

3 .هر روز به قدر یک قاشق چایخوری از آن را بخیسانید بعد از آب درآورده بخورید. خون را تصفیه می کند، لینت می دهد.

 4 .هر روز صبح ناشتا یک قاشق چایخوری آن را با مقداری خاکشیر مخلوط کرده و در دهان بریزید و بدون اینکه دندان روی آن گذاشته شود بخورید، سلس البون (بی اختیاری ادرار) را درمان می کند.

5 .45گرم از آن را با 15 کیلوگرم آب انگور بجوشانید آنقدر که 4/3 آب تبخیر شود و 4/1 باقی بماند و تا یک ماه هر روز یک فنجان از آن را بخورید، برای رفع سردرد مزمن و صرع بسیار مفید است و اگر زنی که یک بار حامله شده و دیگر حامله نمی شود سه روز متوالی از آن بخورد مجددا حامله می‌شود.

6 .بخور آن برای تسکین درد دندان نافع است.  طرز استفاده:   هر شب موقع خواب یک قاشق چایخوری از آن را در دهان بریزید و بدون آن که دندان روی آن گذاشته شود با آب گرم میل کنید. بمدت یک هفته تذکر: برای گرم مزاجان مضر است و سردرد و حتی (استفراغ) و دل بهم خوردگی ایجاد می کند و مصلح آن رب میوه های ترش – سکنجبین – سایر ترشی ها می باشندمقدار خوراک اسفند از 10 – 5 گرم است و جانشین (بدل) آن از نظر خواص تخم سداب است.

منابع:

1 - محمد حسین صالحی سورمقی.گیاهان دارویی و برنامه سازمان بهداشت جهانی.ماهنامه رازی.شماره 42.4-1374.34

2- علی زرگری ، گیاهان دارویی، جلد اول، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 450-448، آذر 1368.

3- سید هادی صمصام شریعت ، عصاره‌گیری و استخراج مواد موثره گیاهان دارویی، ماهنامه رازی، شماره 6، 14-6، 1370.

4 - ایرانیا ـ تنوع زیستی ایران 1387

5 - مجله مرکز محاسبات وفن آوری اطلاعات دانشگاه اصفهان 1386

Cruikshonk, R., Duguid, J. P., Marmions B. P. and Swain R- 6. H. A., (1975), Medical Microbiology, 22nd, Vol 2, pp. 194-196, 203. Rios - 7, J.L., Recio, M.C. and Ilar, A., (1988), Screening methods for natural product with antimicrobial activity: A review of the literature, Journal of Ethnopharmacology, 23, 127-149.